برخی از علایم، کیفیت درون بدن را نشان می دهند؛ برای مثال کوتاهی انگشتان دست دلیل کوچک بودن کبد است. از طریق بویایی و چشایی نیز می توان به علایمی دست یافت. وجود برخی از علایم می تواند به تشخیص بیماری کمک کند. مثلا خمیده بودن ناخن می تواند به تشخیص بیماری سل کمک کند، اما برای پی بردن به بیماری از روی این علایم طبیب باید به ساختار همۀ اندام ها و منشا آن آگاه باشد.
علایم در مو:
- اگر رشد مو زیاد باشد، نشانۀ این است که بدن زیاد مرطوب نیست و مقداری رو به خشکی دارد.
- اگر رشد مو کم باشد یا نشانۀ این است که در محل رشد مو خون وجود ندارد، یا اینکه مزاج بسیار مرطوب است.
- پیچ پیچ بودن موی سر، نشان از گرمی و خشکی مزاج است، و صاف بودن موی سر نشانۀ رطوبت و سردی مزاج است.
- موی سیاه نشانۀ داشتن مزاج گرم، و موی سرخ مایل به زرد نشانه سردی مزاج، و موی طلایی و سرخ نشانه مزاج معتدل، و موی سفید یا نشانۀ رطوبت و سردی است یا نشانۀ خشکی شدید است.
علایم در رنگ پوست:
- سفیدی پوست: نشانۀ عدم یا کمبود خون و سردی مزاج است.
- سرخی پوست: نشانۀ زیادی خون و گرمی مزاج است.
- زردی و رنگ زرد مایل به سرخ: نشانۀ گرمی زیاد است.
- کدری رنگ پوست: نشانۀ سردی شدید و خون کم است.
- سیاه مایل به زرد: نشانۀ گرم مزاجی است.
- رنگ سیاه بادنجانی پوست: نشانۀ سردی و خشکی مزاجی است.
- رنگ سربی: نشانۀ مزاجی سرد و مرطوب است.
علایم در شکل اندام ها:
- پهنای سینه و بزرگی اندام های جانبی، باز بودن مجاری رگ ها و برجستگی رگ ها، بزرگی و قدرت نبض، بزرگی ماهیچه ها و نزدیک بودن آن ها به مفاصل همگی دلیل گرم مزاجی است و عکس این علایم دلیل سرد مزاجی است.
- زبری و برجستگی مفاصل و دیده شدن غضروف های حنجره و بینی دلیل خشکی مزاج است.
علایم در خواب و بیداری:
خواب کم ،نشانۀ خشکی و گرمی مزاج است و خواب زیاد، نشانۀ سرد و مرطوب بودن مزاج است. خوابیدن معتدل نشانۀ مزاج معتدل است.
علایم در مواد دفعی:
با بررسی مواد دفع شده می توان علایم برخی بیماری ها را به دست آورد. اگر ادرار و عرق، گرم و دارای بوی تند باشد، دلیل بر گرمی مزاج است و عکس آن نشانۀ سردی مزاج است.
علایم در حالات نفسانی:
حالات نفسانی نشانگر مزاج انسان است:
-خشمناکی، بی تابی، پریشانی، گیرایی، بی شرمی، خوش بینی، امیدواری، سنگدلی و چالاکی نشانۀ گرمی مزاج است و عکس آن نشانۀ سردی مزاج است.
- پایداری در قهر و آشتی، توهم و خیال پردازی، تودار بودن و نظایر آن نشانۀ خشک مزاجی است.
علایم اعتدال مزاج:
- رگ ها بسیار برجسته و زیاد فرورفته نیست.
- موها از لحاظ صافی و پرپشتی معتدل است.
- در کودکی رنگ موها زرد مایل به سرخ و در جوانی مشکی است.
- قدرت تفکر و خیال قدرتمند است.
- رشد و نمو سریع و طولانی مدت است.
- خواب های خوب دیده می شود و از بوی خوش و مجالس شادی لذت برده می شود.
- چنین افرادی خوش اخلاق و دوست داشتنی هستند.
در کل تمام اعضای بدن آن ها به صورت منظم معتدل و مناسب است.
منبع:
برگزیده قانون در طب/تالیف شیخ الرئیس/برجمه و تلخیص:لطیف راشدی/چاپ سوم
