محققانی که در این زمینه تحقیق کرده اند، معتقدند افراد گرم مزاج به مصرف مواد غذایی سرد تمایل دارند و در صورت مصرف غذاهای گرم مثل شکلات، عسل و خرما، دچار التهاب و گر گرفتگی می شوند و همچنین افرادی که سردمزاج هستند، با مصرف غذاهای سرد مثل ماست و ترشی دچار ناراحتی هایی نظیر درد استخوان ها یا ضعف و بی حالی می شوند.

بر این اساس است که توصیه می شود افرادی که طبیعت گرم صفراوی یا دموی دارند، غذاهای سرد مصرف کنند تا گرمی آنان تعدیل شود و افرادی که طبع سرد بلغمی یا سوداوی دارند، غذاهای گرم مصرف کنند یا با مخلوط غذاهای سرد و گرم، اثر سردی و گرمی خنثی شود.

سردی و گرمی که در طب جدید با عنوان غذاهای کم کالری و پر کالری نام برده می شود، واقعیت غیر قابل انکار است و به عقیده محققان، در صورت پیروی از الگوهای صحیح، افراد از مصرف مواد غذایی مختلف بهره مند خواهند شد.

هر فرد به صورت تجربی قادر است تا طبیعت خود را شناسایی کند تا بر این اساس، از ناهماهنگی بین مواد غذایی و عوارض حاصل از آن پیشگیری کند. همان طور که گفته شد، افرادی که طبیعت گرم دارند، تحمل گرما را ندارند و به مصرف مواد غذایی خنک و سرد تمایل دارند، زیرا این گونه مواد غذایی انرژی کمتری دارد اما افرادی که طبیعت سرد دارند، سرمایی هستند، آب و هوا و مواد غذایی گرم برای آنان مناسبتر است و تمایل آنان به مصرف مواد غذایی گرم و پر انرژی است. استادان طب سنتی در خصوص علت بروز این پدیده در افراد، معتقد هستند مزاج افراد یا مادرزادی و یا اکتسابی است. صفات مادرزادی مزاج انسان، حاصل ترکیب صفات کیفیتی مزاج والدین و تاثیر محیط در دوران رشد جنینی است. به معنای عام و کلی شامل محیط جغرافیایی و شرایط اقلیمی، تغذیه، میزان خواب   و بیداری و فعالیت و استراحت مادر و رویدادهای روانی مادر و... است.

طب سنتی

با توجه به اینکه در فلسفه طب سنتی گرمی و سردی کیفیت های فاعله هستند، باید آنها را در فرآیند توارث ژنی، صفات غالب بدانیم. بنابراین مزاج فرزند یک زوج که هر دو مزاج گرم دارند، حتماً گرم خواهد بود و تنها در صورتی مزاج فرزند آنها سرد خواهد شد که مادر در دوران بارداری به شدت تحت تأثیر عوامل سردی آور قرار داشته و به بیماری های رحم یا مغز و کبد دچار شده باشد. البته ممکن است فردی که گرم مزاج مادرزادی بوده است، در دوران زندگی اش تحت تأثیر شرایط زیستی یا روحی و روانی و عارضه های دیگر تغییر مزاج دهد و مزاج جدیدی را اکتساب کند.

از سوی دیگر طبق نظر حکمای طب سنتی ایران، بدن همه موجودات و انسان ها از چهار ماده اصلی ساخته شده است که عبارتند از خاک، آب، هوا و آتش که هر کدام از این ارکان دارای کیفیت خاص خود می باشد. اگر کیفیت  خاک را  سرد و خشک، آب،  سرد و تر، هوا، گرم و تر و آتش را گرم خشک در نظر بگیریم آن وقت بایستی این طور نتیجه گرفت که اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب، هوا و آتش ترکیب شده باشد، مزاج معتدل به وجود می آید و اگر یکی بر دیگری برتری داشته باشد، مزاج های چهارگانه اصلی که عبارتند از مزاج سوداوی، بلغمی، دموی و صفراوی، ایجاد می شوند.

در شخص سوداوی خشکی، در بلغمی سردی و تری و در فرد دموی گرمی و تری و نهایتاً در شخص صفراوی گرمی و خشکی غلبه دارد که این کیفیات یعنی سردی و گرمی و تری و خشکی موجب بروز علائمی در فرد می شود.

طب جدید در تحقیقات خود در زمینه ریشه های بروز سردی و گرمی در افراد بر تجربه های قدما مهر تأیید زده است، هر چند که تحقیقات در این زمینه اندک است اما تبیین دقیقتر این مسائل و وراثتی بودن مزاج افراد نیازمند مطالعات تخصصی تر و گسترده تر است که در صورت ادامه مطالعات و رسیدن به یافته های جدیدتر می تواند در بهبود سلامت نسل نیز کمک کننده باشد. برخی افراد طبیعت سرد دارند و با خوردن مواد غذایی سرد مثل ماهی سردی می کنند که به عبارتی بدن ضعف می کند و دچار سستی مفاصل، کندی حرکت، خواب آلودگی یا کم حوصلگی می شود.

بر اساس برخی یافته های علمی و تحقیقات متخصصان طب سنتی اساساً این مسئله که برخی غذاها گرم و برخی غذاها سرد هستند درست است و بهتر است افراد با تشخیص اینکه طبع سرد یا طبع گرم دارند، به رعایت اعتدال در مصرف مواد غذایی اهمیت بدهند.

همان طور که گفته شد در طب ایرانی تئوری بنیادی داریم به نام اخلاط چهارگانه (صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی) که این اخلاط چهارگانه ترکیباتی مایع هستند. بر اساس این تئوری غذایی که می خوریم در کبد تغییر ماهیت داده و فعل و انفعالاتی روی آن صورت می گیرد و به چهار شکل درمی آید: ترکیبی قرمز متمایل به زرد به نام صفرا که به هضم غذا کمک می کند و کارکرد مغزی را افزایش می دهد. ترکیب دیگر سرخ رنگ است به نام دم یا خلط خون که اکسیژن و مواد غذایی را به بافت ها و سلول های بدن می رساند. ترکیب سوم که بلغم نام دارد، قرمز کم رنگ است و وظیفه تسهیل کار مکانیکی و لغزش مفاصل روی هم و تشکیل بافت عصبی و سلول های مغزی را دارد. ترکیب چهارم قرمز و جگری رنگ است که سودا نام دارد و وظیفه طبیعی تحریک اشتها و تشکیل بافت استخوانی را دارد. بر این اساس هر ماده غذایی وقتی وارد بدن می شود، بسته به مزاجش موجب تولید اخلاط چهارگانه می شود و البته یکی را بیشتر تولید می کند. افراد باید مشخص کنند که در کدام یک از مزاج های چهارگانه صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی قرار می گیرند و برای این کار لازم است تا بدانند که علائم هر یک از این مزاج ها چیست و بیشتر علائم کدام یک از این مزاج ها با آنها تطابق دارد. مزاج افراد دموی گرم و تر و رنگ چهره آنها قرمز و پرخون است. این افراد معمولاً کسل بوده و خواب زیاد و سنگینی دارند و در فصل بهار این حالت برای آنان تشدید می شود. دهان دره، کش و قوس بدن و کشیدن دست ها به اطراف جزو حالات آنها است. این افراد معمولاً خوش اخلاق هستند و خونریزی از نقاط مستعد مثل بینی و لثه در آنان شایع است. اما مزاج بلغمی ها سرد و تر است. این افراد چهره سفید دارند و پوست آنها سرد و نرم و شفاف است. آب زیاد دهان، کمی تشنگی و عطش، نرم بودن گوشت اندام ها، از علائم دیگر افراد بلغمی است. ماست، دوغ و سبزیجات دشمن این افراد است. خوش خوابی، کند فهمی، افت حافظه، کم رنگی ادرار و زبان نرم و پوشیده از بار سفید از دیگر علائم افراد این گروه است که علائم آنها در زمستان شایعتر است. صفراوی مزاج ها دارای مزاج گرم و خشک هستند و سفیدی چشم آنان به زردی می زند. دهان، زبان و بینی آنان خشک است و عطش آنان زیاد و اشتهایشان کم است، هنگام لمس، اندام های آنها گرم است و از هوای خنک لذت می برند. این افراد بیشتر در سن جوانی دچار این مشکلات می شوند و در فصل  تابستان  مشکلات  آنها شدت پیدا می کند، این افراد باید تعادل در مصرف مواد غذایی را رعایت کنند و مصرف غذاهای پرکالری و گرم برای آنان مضر است. گرم بودن سطح پوست و احساس گرمی توسط خود فرد، کم چربی بودن بدن، سرخی یا زردی رنگ بدن، برجستگی مفاصل، اتساع و آشکار بودن عروق، زیاد بودن طول و عرض و ارتفاع نبض، سریع و شدید بودن واکنش بدن به خوراکی های دارای طبیعت گرم، سرعت در حرکات، تندی بوی ادرار و عرق بدن، بیداری زیاد، زود خشمی، شجاعت، پرحرفی و تند و پیوسته سخن گفتن، از جمله نشانه های عام فرد گرم مزاج تندرست است. سرد بودن سطح پوست و احساس سردی توسط خود فرد، چربی دار بودن بدن، سفیدی رنگ بدن، پنهان بودن مفاصل و باریکی عروق، کم بودن طول و عرض و ارتفاع نبض و سریع و شدید بودن واکنش بدن به غذاهایی که طبیعت سرد دارند، کندی در حرکات و خونسردی و دیرخشم بودن از علائم عام فرد سردمزاج تندرست است که در هر دو گروه این نشانه ها علل دیگری نیز دارد و افراد نباید آنها را نشانه های قطعی و یکسویه بدانند و تغییر دقیق این نشانه ها و علائم جسمی و روحی برعهده پزشک طب سنتی است. اما افراد با رعایت نکاتی می توانند از نشانه های سرد و گرمی که در بدن آنها بروز می کند، جلوگیری کنند، باید به این نکته توجه داشت که ویژگی های رفتاری، دلالت مطلق بر نوع مزاج ندارند، زیرا در اثر تربیت و محیط فرهنگی و شرایط گوناگون دیگر تحت تأثیر قرار می گیرند و دیگر اینکه نشانه های گرمی و سردی تا زمانی که فرد افعال و اعمال روزانه اش را به درستی و بدون اختلال و نقصان انجام می دهد، بر بیماری دلالت نمی کند و به بیان دیگر ویژگی های یاد شده اقتضای مزاج طبیعی فرد هستند و نیازی به درمان طبی ندارند. اگرچه تدبیر غذایی و سایر تدابیر برای پیشگیری از افراط این نشانه ها لازم است.